DE QUANTUMVRIEND. GEORGE EUGÈNE UHLENBECK (1900-1988), GASTHEER VAN DE MODERNE NATUURKUNDE – Martijn van Calmthout. Verschijnt mei 2025

Omschrijving

UHLENBECK: KROONGETUIGE VAN CRUCIALE ONTWIKKELINGEN IN DE KLEINSTE FYSICA

De Nederlander George Eugène Uhlenbeck (1900-1988) was in de eerste helft van de twintigste eeuw in de Verenigde Staten van nabij getuige van de geboorte van de moderne natuurkunde van atomen en quantumdeeltjes. Als theoreticus, maar vooral ook als netwerker en verbinder. Aan de universiteit van Michigan was deze Nederlander de drijvende kracht achter de jaarlijkse zomerscholen waar de grote natuurkundigen van die tijd lesgaven en samen werkten aan de grote vragen over materie en energie. Opzienbarende metingen werden besproken, nieuwe ideeën en theoretische methodes getoetst. Ruzies uitgevochten. En vele vriendschappen gesloten. Persoonlijk en professioneel.
Deze biografie laat zien hoe Uhlenbeck steeds betrokken was en bijdroeg aan de cruciale ontwikkelingen in de atoom- en deeltjesfysica, voor en na de oorlog. Hij was de man die als vanzelfsprekend overal bij was, iedereen kende, docent, wetenschappelijk geweten. Even scherpzinnig als beminnelijk, was hij in de Verenigde Staten vaak bekender dan in Nederland.

Wetenschapsjournalist Martijn van Calmthout dook in de persoonlijke geschiedenis van George Uhlenbeck, bestudeerde zijn werk opnieuw en bekeek de archieven. Wie was George Uhlenbeck? Hoe kwam hij, geboren in Nederlands-Indië en opgeleid bij Paul Ehrenfest in Leiden, in Amerika terecht? Hoe zag zijn verbluffende kennissenkring eruit? En waarom was uitgerekend hij kroongetuige van grootse doorbraken in de nieuwe natuurkunde? In Nederland is hij ten onrechte onderbelicht gebleven; zijn sporen liet hij na in de Verenigde Staten. Martijn van Calmthout geeft de even scherpzinnige als beminnelijke Uhlenbeck in deze biografie het podium dat hij verdient.

Martijn van Calmthout is wetenschapsschrijver en natuurkundige met een grote belangstelling voor de geschiedenis en menselijke kanten van de moderne fysica. Hij schreef lang voor de Volkskrant, en publiceerde talloze populairwetenschappelijke boeken, waaronder Niet Normaal, Echt quantum en Echt zwaar, en de biografieën van Nobelprijswinnaar Gerard ’t Hooft en van fysicus en oorlogsheld Sam Goudsmit, de kompaan en vriend van George Uhlenbeck. Met Het eiland dat Higgs heet, won hij in 2022 de Spectrum Prijs.